GIA TH NEANIKH EKSERGESH TOY DEKEMBRIOY 2008

Απαύγασμα μιας νεανικής και νέας εξέγερσης

Οι νέοι, εμείς και η κοινωνία

Νέοι και κοινωνία

Αυτό που έγινε, και συνεχίζεται

                                                                                  «Ζείτε ψεύτικες ζωές»

Το «κατηγορώ» μιας γενιάς είναι το «κατηγορώ» εναντίον μιας κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που σαπίζει μέσα στην απουσία νοήματος και οραμάτων ζωής. Χωρίς φαντασία, χωρίς έρωτα, χωρίς δημιουργία. Μιας κοινωνίας που παραπαίει μέσα στο κενό πολιτικής και την παντελή έλλειψη δημοκρατίας και δημοκρατικού ήθους. Όπου πολιτική ονομάζεται το παιχνίδι εξουσίας· χωρίς αρχές, χωρίς θέσεις, χωρίς μνήμη. Όπου μια στοιχειώδης αρχή της δημοκρατίας και του δημοκρατικού ήθους, η φροντίδα για το κοινό καλό, έχει αντικατασταθεί από το ακριβώς αντίθετό της, την κατεξοχήν αντιδημοκρατική πρακτική του ξέφρενου ατομικισμού.

Υπόβαθρο της νεανικής εξέγερσης είναι η κατάσταση της κοινωνίας. Το πρώτο μήνυμά της είναι : καταγγέλλω την παραίτησή σας μπροστά σε αυτή την τόσο απαράδεκτη κατάσταση, που ξέρετε, που βλέπετε, που ζείτε, που ομολογείτε και εντούτοις αναπαράγετε. Πάνω από όλα, καταγγέλλω την ενεργό συμμετοχή σας και την υποκριτική συνενοχή σας.

Tο γεγονός που πυροδότησε τον ξεσηκωμό των νέων αποτελεί αξεχώριστο μέρος αυτής της κατάστασης. Γι’ αυτό, το γεγονός της 6^ης Δεκεμβρίου δεν είναι η αφορμή. Είναι βαθιά αιτία που όχι μόνο καθιστά απόλυτα δίκαιη την εξέγερση, αλλά παρέχει τα πρώτα κλειδιά για την κατανόησή της. Βασικό στοιχείο της κατάστασης της κοινωνίας είναι η αντιδημοκρατικότητά της, που σημαίνει βία, με την πιο ευρεία έννοια. Βία λεκτική, ψυχική, σωματική. Διότι λείπουν οι ιδέες, ο διάλογος, η πειθώ. Που σημαίνει επίσης αδικία, στην πιο γενική της σημασία. Το καθολικό αίσθημα ότι δεν υπάρχει δικαιοσύνη – κανείς δεν θεωρείται υπεύθυνος, κανείς δεν τιμωρείται, ό,τι κι αν κάνει – ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Διότι λείπουν τα κριτήρια, η υπευθυνότητα, η απόδοση και η ανάληψη ευθυνών.

Η εξέγερση των νέων είναι νέα, πρωτόγνωρη. Με τον χαρακτήρα της αστραπιαίας αυθόρμητης απάντησης που είχε το ξέσπασμα, με τη φλογισμένη οργή του και τη χειμαρρώδη ορμή του, με την ταυτόχρονη εκδήλωσή του σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας, αντανακλά τη χρεωκοπία των παραδοσιακών και ελεγχόμενων μορφών δράσης και των πολιτικών δυνάμεων που τις οργανώνουν. Απαντά στον βαθιά αντιδημοκρατικό χαρακτήρα των δυνάμεων αυτών που κρατούν πολιτικά δέσμια τη σημερινή ελληνική κοινωνία, με την ευθύνη όλων μας. Μας καλεί να βγούμε αμέσως από την καταθλιπτική απάθεια και την τηλεόραση που την επιτείνει.

Τούτο το κάλεσμα της νεανικής εξέγερσης φωτίζει μια πτυχή της σημερινής πραγματικότητας η οποία είναι καίρια. Είναι καιρός να αντιμετωπιστεί μια πολιτική κατάσταση που παραμένει δραματική. Πέρα από το ότι, πολύ πιο πριν από τα τωρινά γεγονότα, ο κοινωνικός ιστός, αν δεν έχει διαρραγεί, έχει βαριά τραυματιστεί, το κύρος των υπαρκτών πολιτικών δυνάμεων διακυβέρνησης έχει ανεπανόρθωτα κλονιστεί. Η οποιαδήποτε μονομερής ή αντιδημοκρατική λύση θα σήμαινε τύφλωση μπροστά στην κρισιμότητα της κατάστασης και τη σημασία του δίκαιου ξεσηκωμού.  Η παρέμβαση και η πρωτοβουλία των δημοκρατικών πολιτών είναι όσο ποτέ άλλοτε αναγκαίες.   

Η διεθνής απήχηση της εξέγερσης της νεολαίας, οι εκδηλώσεις έμπρακτης αλληλεγγύης που προκάλεσε, οι πολιτικές συνέπειες που είχε και θα έχει σε άλλες χώρες, υπογραμμίζουν ακόμα περισσότερο τη σημασία της, καθώς συναντά ανάλογες καταστάσεις, ευαισθησίες και ανησυχίες τουλάχιστον σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Από την άποψη αυτή, η κώφωση και η τύφλωση των σημερινών κυβερνώντων της χώρας ξεπερνούν κάθε όριο.       

Ο νεανικός ξεσηκωμός διαρκεί πάνω από δέκα ημέρες, και γίνεται πιο ώριμος. Δεν απαιτεί τίποτα, δηλαδή τα πάντα. Μπορούμε, αν θέλουμε, να το διαβάσουμε στα ολιγόλογα συνθήματά του, που πυρπολούν τη ξύλινη γλώσσα των πολιτικάντηδων και όλων των καθωσπρέπει. Μπορούμε να το διαπιστώσουμε στις ευρηματικές μορφές αγώνα, που κάνουν το γύρο του κόσμου. Η νεανική εξέγερση του δρόμου καταγγέλλει έναν τρόπο ζωής και καλεί σε αντίσταση εναντίον του. Μαρτυρά ταυτόχρονα έτσι ότι ο δρόμος δεν αρκεί, απαιτείται μια άλλη στάση ζωής. Η διαμαρτυρία δεν φτάνει, όσο και αν είναι αναγκαία, η αντίσταση είναι το ξεκίνημα. Οι νέοι έκαναν την αρχή, αν δεν συμβάλλουν όλοι, το ήμισυ του παντός θα μείνει αλλά το άλλο ήμισυ θα χαθεί. Τώρα χρειάζονται θετικές προτάσεις και τολμηρές συλλογικές πρωτοβουλίες που, όσο κι αν φαίνονται απροσμέτρητου εύρους, εκφράζουν την εξέγερση των νέων και ανταποκρίνονται στις συνθήκες.

Εμείς και η κοινωνία

Αυτό που μπορεί να γίνει, και να συνεχιστεί

Χρειάζεται να πούμε όλοι : κοινωνία είμαστε εμείς. Αυτή είναι η πολιτική στο πιο βαθύ της νόημα, αυτή είναι η δημοκρατία στο πιο ουσιαστικό της περιεχόμενο.

            Να πούμε : αρνούμαστε να είμαστε εκλογείς, θέλουμε να γίνουμε πολίτες. Αρνούμαστε να ψηφίζουμε «αντιπροσώπους του λαού», θέλουμε να παίρνουμε αποφάσεις. Αρνούμαστε να είμαστε οπαδοί, θέλουμε να σκεφτόμαστε ελεύθερα.

            Θέλουμε να ξανασκεφτούμε ελεύθερα το νόημα της ζωής μας. Θέλουμε όχι μόνο να πάψουμε να τρέχουμε σαν τα ποντίκια για την ανάπτυξη, η οποία είναι ένα από τα κύρια νοήματα ζωής που μας προτείνει η σημερινή κοινωνία, αλλά και να πάψουμε να θεωρούμε ότι όλη η ζωή μας εξαντλείται εκεί. Θέλουμε να ξανασκεφτούμε ελεύθερα το νόημα της ζωής μας με τους άλλους, διότι μάλλον αυτό που έχει περισσότερο από όλα καταστραφεί είναι το νόημα της κοινής συλλογικής ζωής και αυτά που λείπουν περισσότερο από όλα είναι τα ατομικά και συλλογικά οράματα. Θέλουμε να ξαναρχίσουμε να ονειρευόμαστε, να ερωτευόμαστε, να δημιουργούμε.

             Τότε, μπορεί ίσως να ανοίξει ο δρόμος για μια δημοκρατική κοινωνία ελεύθερων πολιτών. Αυτή, η δική μας, κοινωνία θα γράφει στις σημαίες της : ανάμεσα στα τόσα πολλά νοήματα που μπορεί να έχει μια ανθρώπινη ζωή, ας διαλέξουμε ό,τι καλύτερο έχει αναδείξει μέχρι τώρα η δεινότητα του ανθρώπου. Ας διαλέξουμε την ελευθερία, την ισότητα, τη δικαιοσύνη· τη φιλία και τον έρωτα· την παιδεία, τη φιλοκαλία, τη στοχαστική και καλλιτεχνική δημιουργία. Και ας αφήσουμε στον καθένα τη δυνατότητα να διαλέγει αυτός το νόημα της ζωής του.

Συλλογικά και ο καθένας από την πλευρά του, θα συμβάλλουμε έτσι στο να επινοηθούν νέοι τρόποι ζωής, και να αναδειχθεί η καταπιεσμένη μέχρι τώρα, ανεξερεύνητη και αναξιοποίητη φαντασία του ανθρώπου. Ίσως τότε, ο κόσμος να γίνει καλύτερος, η κοινωνία πολιτική και ελεύθερη, ο άνθρωπος πιο δημοκρατικός και πιο δημιουργικός μέσα στη δεινότητά του.

Αρνούμαστε, όμως, από σήμερα κιόλας, να κάνουμε αυτά τα ευγενή οράματα άλλοθι για έναν τρόπο ζωής, για καθημερινές συμπεριφορές και πρακτικές, που δεν έχουν καμιά σχέση με αυτά. Απορρίπτουμε την ιδέα ότι αποτελούμε τα αθώα θύματα ενός κακού συστήματος. Το σύστημα είμαστε εμείς. Μας το είπαν οι νέοι με την εξέγερσή τους. Αναλαμβάνουμε την ευθύνη της ιστορίας που γράφουμε κάθε μέρα, στο σπίτι, στην εργασία, στις σχέσεις μας με τους άλλους, παντού. Η δημοκρατία πρέπει να είναι παντού, αλλιώς δεν θα την βρίσκουμε πουθενά. Μια άλλη στάση ζωής είναι από τώρα αναγκαία, και εφικτή. Μόνο αν την υιοθετήσουμε, εμείς και οι νέοι, μπορεί να υπάρξει μια νέα κοινωνία, και νεανική.

Παρίσι, 18 Δεκεμβρίου 2008

Νίκος Ηλιόπουλος

                      (συγγραφέας του βιβλίου Νέοι δρόμοι για τη δημοκρατική πολιτική σκέψη)

                                                                                              nicil@orange.fr

Δημοσιεύτηκε στην Αυγή της Κυριακής, 4 Ιανουαρίου 2009, στο ένθετο Παιδεία και κοινωνία.