Λέξεις βαθιάς διαφωνίας με φόντο τη φιλία και το τραγούδι

5 Ιουλίου 2019 Μετεκλογικό σχόλιο

ή

Λέξεις βαθιάς διαφωνίας με φόντο τη φιλία και το τραγούδι

Οι άνθρωποι δεν είναι ό,τι είναι τη μία και μοναδική μέρα που ψηφίζουν. Είναι αυτό που έκαναν σε όλη τους τη ζωή. Οι άνθρωποι δεν είναι ό,τι νομίζουν τη μέρα που ψηφίζουν. Είναι αυτό που έγιναν με όλη τη ζωή τους. Με θεμέλιο και εφαλτήριο την άποψη αυτή, ήρθε η ώρα να ειπωθεί ήρεμα και ξάστερα, σε φίλες και φίλους με τις οποίες και τους οποίους με συνδέουν πολλά, ό,τι ακολουθεί.

Οι άνθρωποι που συνδέθηκαν αγωνιστικά με αυτό που λέγεται αριστερά, είτε ψηφίζουν, είτε δεν ψηφίζουν – όπως εγώ, επιθυμούν να συντριβεί, στη ζωή κυρίως και όχι μόνο στις κάλπες, αυτό που εμφανίστηκε ως Αριστερά στην Ελλάδα και κυβέρνησε τα χρόνια 2015-2019. Ό,τι πιο πρόστυχο υπήρξε, θα ’λεγε κανείς, σαν τον πρόστυχο καπνό του τραγουδιού. Είναι η ελάχιστη προϋπόθεση για να ξαναγεννηθεί ίσως η αγωνιστική διάθεση για τον δημοκρατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, που θάφτηκε κάτω απ’ το αγώνισμα για το βόλεμα της οικογένειας. Είχε προηγηθεί η εθνικιστική άρνηση κάθε αυτοκριτικής ματιάς στα βαθιά ενδογενή αίτια της οικονομικής και καθολικής χρεωκοπίας της πατρίδος. 

Επικαλούνται μερικοί την παράδοση· την παράδοση της αριστεράς γενικά, την οποία κάνουν μία και μοναδική και την ξεκινούν δεν ξέρω από πότε. Ξεχνώντας μάλιστα την πιο ουσιαστική διαίρεση μέσα σε αυτή την Αγία Αριστερά που έγινε με τη διάσπαση του 1968. Με αυτή την παράδοση έχω διαρρήξει τους δεσμούς μου εδώ και 30 χρόνια, όχι όμως τις φιλίες μου. Μόνη έγνοια που φωτίζει τη σκέψη και την πράξη μου είναι η δημοκρατία. Ακριβώς όμωςστο αμυδρό φως της συμβολής της τότε ανανεωτικής αριστεράς, ντρέπομαι να κυκλοφορώ στην Πάτρα μετά όσα είπε και έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ όλα αυτά τα χρόνια. Οι άνθρωποι έχουν τα αισθήματα και τα συναισθήματά τους. Αίσθηση ευθύνης. Έχω το δικαίωμα να έχω τα δικά μου. Δεν αναγνωρίζω ούτε ίχνος των ιδεών της ανανέωσης στα λόγια και τις πράξεις του ΣΥΡΙΖΑ. Κυβέρνησε σε συνεργασία με τους ΑΝΕΛ, κόμμα ευκαιρίας πέρα και πάνω απ’ τη δεξιά, στο απόγειο της φαιδρότητας και τον πάτο της κουταμάρας, στους εμβατηριακούς σκοπούς του ένστολου στρατιωτικο-εθνικιστικού παραληρήματος. Τι όνειδος ! Διπλό όνειδος· η κυνικότατη αυτή επιλογή της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ, και ίσως αποκλειστικά του «ηγεμόνα», με στόχο την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, λησμονείται επιμελώς σαν να μην έχει υπάρξει.       

Κι ας με συμπαθάτε φίλες και φίλοι που είστε οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ. Καθώς τους διδάσκετε, ξεχνώντας ότι κυβερνήσατε χάρη στην επονείδιστη συνεργασία με τους ΑΝΕΛ, τώρα μερικοί μπορεί να λένε : «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει αριστερά». Κούφια βέβαια λόγια, της δικής σας διδαχής, διότι «ο λαός» δεν ξεχνά τι σημαίνει δεξιά, ΠΑΣΟΚ, αριστερά, και … ξαναψηφίζει τις διαφορετικές αποχρώσεις του ίδιου. Συν όλοις τοις άλλοις, αφού συντρίψατε όλα τα σύνορα, διεκδικείτε όλες τις ψεύτικες έννοιες, όπως η έννοια του λαού, που είναι η πιο απατηλή πολιτική έννοια, και ως ιδιοκτήτες του τον εξυμνείτε όταν ψηφίζει εσάς τους «καλούς», και τον κακίζετε όταν ψηφίζει άλλους, τους «κακούς». Με τη βαθιά αντιδημοκρατική λογική σας, στην ουσία λέτε ότι «ο λαός» που ξεχνά τι σημαίνει δεξιά είναι ένας κακός λαός. Αυτό λέτε !

Μα η πολιτική δεν είναι σκέτη μνήμη. Κι όποιος συντρίβει και απο-πολιτικοποιεί όλα τα σύνορα, ξεχνά ότι η πολιτική είναι κυρίως ορίζοντας και όραμα. Τους ηθικούς και εθνικιστικούς φύλακες υποδυθήκατε, εμφανιζόμενοι ως νέοι, φρέσκοι και αδιάφθοροι. Ενώ υπήρχε βαρύ παρελθόν, και βαριές πολιτικές ευθύνες, στο μόρφωμα που εμφανίστηκε ως Αριστερά. Ένας από τους λόγους που εξηγεί γιατί σε αυτό ακριβώς το πεδίο απέτυχε πλήρως. Ο άλλος λόγος είναι το εκρηκτικό μείγμα απειρίας, αμορφωσιάς, ανικανότητας και αλαζονείας που κρατούσε στα χέρια του το μόρφωμα, έχοντας ως καθοδηγητές «ψυχές μαραγκιασμένες» από αμαρτίες κομματικών μηχανισμών. Το ψεύδος, η απάτη και η αυταπάτη, θρυαλλίδες του μείγματος, προκάλεσαν την έκρηξη αποτυχίας και απαξίωσης. Η απογοήτευση, κυρίως των νέων, έγινε το συνώνυμο της εγκατάλειψης και της φυγής.            

Επί της ουσίας. Ερωτώ : έγινε αυτά τα χρόνια, χάρη στη διακυβέρνηση από την «πρώτη φορά Αριστερά», έστω κατά ένα χιλιοστό καλύτερη η κοινωνία ; Σας παρακαλώ μη μου απαντήσετε αραδιάζοντάς μου μέτρα και σταθμά. Ας μου απαντήσετε μόνο στο ερώτημα αυτό που σας θέτω. Διότι εγώ λέω ότι έγινε χίλιες φορές χειρότερη με αυτά που έλεγε και έκανε η κυβέρνηση την οποία υποστηρίζατε ωστόσο. Μία φράση τα λέει όλα : η πολιτική παιδεία της νεοελληνικής κοινωνίας απ’ την προ-πολιτική φάση γύρισε στην πρωτόγονη.    

Αν έστελνα το σχόλιο αυτό πριν τις εκλογές της 7^ης Ιουλίου, θα μου έλεγαν ότι θέλω να επηρεάσω. Το στέλνω λοιπόν μετά. Όχι όμως εκ του ασφαλούς, διότι το αποτέλεσμα ήταν λίγο-πολύ αναμενόμενο.

  

Αρχίσαμε με την καλλιέπεια του λαϊκού τραγουδιού. Τελειώνουμε με τη σοφία του στην οποία ανατρέχω και πάλι. Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, μα η φιλία μένει.                                                                                                

    νίκος

Υ.Γ. Στην αποχή για την οποία δεν είχαμε στοιχεία προεκλογικά, αναφέρεται το μόνο σχόλιο που προσθέτω μετεκλογικά. Είναι σημαντική, κι όμως σχεδόν κανείς δεν μιλά για αυτή. Μαρτυρά την ανείπωτη απαξίωση, καταρράκωση, της καθεστηκυίας πολιτικής. Την κριτική στάση ως προς αυτή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που δεν θέλουν να είναι βουβοί, μοιραίοι και άβουλοι, ψηφοφόροι. Μαρτυρά όμως επίσης και την απόκρυψη έως αλλοίωση της αληθινής επιρροής των υποτίθεται πολιτικών ρευμάτων στη σημερινή νεοελληνική κοινωνία. 

Θα περιοριστώ σε αριθμούς, πριν επανέλθω. Καθώς έχει γίνει πια κοινό μυστικό ότι ο επίσημος αριθμός των εγγεγραμμένων είναι πλαστός, λαμβάνω ως μετριοπαθή βάση τον αριθμό 8400000. Ψήφισαν 5769503. Άρα, δεν ψήφισαν 2630497. Δεν εκφράστηκαν 120171 επιπλέον ψηφοφόροι, που καταγράφονται στα άκυρα και λευκά. Τα θεωρούμενα έγκυρα είναι λοιπόν 5649332. Στη μόνη πραγματική βάση στην οποία μπορούμε να υπολογίζουμε τα ποσοστά, δηλαδή στο πραγματικό εκλογικό και στιγμιαίο σώμα των 8400000, έχουμε : εκφράστηκε ένα ποσοστό 67,25%, δεν εκφράστηκε το 32,75%. Τα τρία κύρια «πολιτικά ρεύματα» αντιπροσωπεύουν τα παρακάτω ισχνά ποσοστά : ΝΔ 26,80%, ΣΥΡΙΖΑ 21,20%, ΚΙΝΑΛ 5,44%.

Και αυτή η απάτη λογίζεται χωρίς αιδώ για δημοκρατία !          

Για όσους δεν κατάλαβαν, τα δύο τραγούδια στα οποία αναφέρομαι είναι :

Τα πουλιά τα βρίσκει ο χάρος στο φτερό

τα ελάφια όταν σκύβουν για νερό

μα εμένα που ’μαι δέντρο μες τη γη

με ξεριζώνει κάθε χαραυγή.

Ήλιε μου σε παρακαλώ

πες τους χαροκαμένους

να κλαιν’ στης πίκρας το γιαλό

για μας τους προδομένους.

Σαν φονιάς τη μαύρη νύχτα ξαγρυπνώ

πίνω δάκρυ πίνω πρόστυχο καπνό

με μαχαίρια στην καρδιά μου δεν μπορώ

να τραγουδήσω και να καρτερώ.

Παρατηρούμε ότι, εκτός από το βαθύ περιεχόμενο, το ποίημα αυτό είναι ένα από τα πιο άρτια τεχνικά ποιήματα του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Με άψογη ομοιοκαταληξία.  

Όλο νόμοι κι αστυνόμοι 

και σπανίως υπονόμοι

το κακό παραμονεύει 

και τη χώρα υπονομεύει.

Οι κυβερνήσεις πέφτουνε μα η αγάπη μένει

μας διοικεί, μας τυραννά, 

μας γονατίζει, μας χαλά,

κι αυτή μας ανασταίνει. 

Πέστε να ’ρθουν σεισμολόγοι

είναι σοβαροί οι λόγοι

γιατί μπήκες στην καρδιά μου

θα συμβεί σεισμός βαθιά μου.   

Μνήμη Μανώλη Ρασούλη. Δεν μπορώ να καταλάβω ακόμα πώς προφήτεψε με τον τίτλο ενός δίσκου του ένα γνωστό γεγονός : Ναι στο Ναι και Ναι στο Όχι. 

Το σημείωμα αυτό απευθύνεται σε όλες τις φίλες μου και όλους τους φίλους μου. Προσοχή, δεν είναι του facebook.

Καθαρογράφτηκε στο Παρίσι, το Σάββατο, 13 Ιουλίου 2019.

Ύμνος στη δημοκρατία

Ύμνος στη δημοκρατία

Αριστοτέλης, Πολιτικά, βιβλίο VI, κεφάλαιο 2

Θεμελιώδης αρχή της δημοκρατικής πολιτείας είναι η ελευθερία. Πράγματι, όπως συνήθως υποστηρίζεται, μόνο σε αυτή την πολιτεία συμμετέχουν οι πολίτες στην ελευθερία. Διότι αυτή έχει ως στόχο κάθε δημοκρατία. Και ένα από τα χαρακτηριστικά της ελευθερίας είναι η εναλλαγή κυβερνώμενων και κυβερνώντων.

Επιπλέον, επειδή το δημοκρατικό (δημοτικὸν) δίκαιο στηρίζεται στην ισότητα με βάση το αριθμητικό κριτήριο και όχι κατά την αξία, εφόσον τέτοιο είναι το δίκαιο, γίνεται αναγκαίο να είναι κυρίαρχοι οι πολλοί, και ό,τι θεωρείται καλό από την πλειονότητα να είναι ο στόχος και το δίκαιο. Διότι, καθώς λέγεται, πρέπει κάθε πολίτης να έχει ίσο μερίδιο. Έτσι, στις δημοκρατίες, συμβαίνει οι φτωχοί να είναι πιο κυρίαρχοι από τους πλούσιους, διότι πράγματι είναι περισσότεροι, και άρα η γνώμη της πλειοψηφίας είναι κυρίαρχη. 

Να λοιπόν ένα διακριτικό γνώρισμα της ελευθερίας το οποίο όλοι οι δημοκρατικοί (δημοτικοὶ) θέτουν ως προϋπόθεση του πολιτεύματος. Ένα άλλο γνώρισμα είναι ότι καθένας ζει όπως θέλει. Διότι, όπως λέγουν, αυτό είναι έργο της ελευθερίας, αφού στη δουλεία δεν ζει ο καθένας όπως θέλει. Αυτός είναι λοιπόν ο δεύτερος όρος της δημοκρατίας. Από εδώ προέρχεται η ιδέα να μην είναι κανένας κυβερνώμενος από κανέναν, ειδεμή, να είναι εναλλάξ. Και αυτό συμβάλλει στην ελευθερία που εναρμονίζεται με την ισότητα.

Εφόσον έχουν τεθεί αυτά τα θεμέλια και αφού αυτή είναι η θεμελιώδης αρχή, δημοκρατικά (δημοτικὰ) θεωρούνται τα παρακάτω: 1) όλοι συμμετέχουν στην επιλογή για όλα τα αξιώματα· 2) υπάρχει μεν κυβέρνηση όλων για τον καθένα, αλλά και καθένας εναλλάξ κυβερνά για όλους· 3) γίνεται κλήρωση για την ανάδειξη στα αξιώματα, είτε για όλα είτε για αυτά που δεν απαιτούν εμπειρία και δεξιότητα· 4) δεν απαιτείται κανένα τίμημα για την ανάδειξη σε αξίωμα, ή είναι μηδαμινό· 5) δεν επιτρέπεται ποτέ ανάδειξη σε αξίωμα για δεύτερη φορά, ή σε ελάχιστες περιπτώσεις ή για λίγα αξιώματα, εκτός από τα αξιώματα στον πόλεμο· 6) ολιγόχρονη διάρκεια θητείας σε αξίωμα, είτε για όλα τα αξιώματα είτε για όσα είναι δυνατόν·         7) όλοι δικάζουν, επιλεγμένοι μεταξύ όλων, και για τα πάντα, ή στις πιο πολλές από τις σημαντικές περιπτώσεις, όπως ο έλεγχος ευθυνών, το πολίτευμα και οι ιδιωτικές συναλλαγές· 8) κυριαρχία της συνέλευσης των πολιτών στα πάντα ή στα πιο σημαντικά· καμιά εξουσία δεν είναι κυρίαρχη ως προς καμιά, παρά μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις. Από τις αρχές (εξουσίες), η πιο δημοκρατική είναι η βουλή, εκεί όπου δεν υπάρχει δυνατότητα σημαντικού μισθού για όλους. Πράγματι, εκεί όπου ο μισθός είναι σημαντικός, αφαιρείται η ισχύς από αυτή την εξουσία, διότι ο δήμος, έχοντας τη δυνατότητα σημαντικού μισθού, αναλαμβάνει να κρίνει ο ίδιος για τα πάντα, όπως αναφέρεται στην ανάλυση που προηγήθηκε [σε άλλο κεφάλαιο]. 9) Ο μισθός είναι απαραίτητος για όλους αυτούς που συμμετέχουν στη συνέλευση των πολιτών, στα δικαστήρια, και έχουν αξιώματα, ή μόνο για τους κατόχους αξιωμάτων, τα μέλη της βουλής και τους μετέχοντες στις τακτικές συνελεύσεις, ή στα αξιώματα η άσκηση των οποίων απαιτεί κοινό γεύμα.

(Δεδομένου ότι η ολιγαρχία ορίζεται με βάση την ευγενή καταγωγή, τον πλούτο και την εκπαίδευση, υπάρχει επιπλέον η άποψη ότι τα δημοκρατικά (δημοτικὰ) χαρακτηριστικά είναι το αντίθετό τους, δηλαδή η ταπεινή καταγωγή, η φτώχεια, η χειρωνακτική εργασία.)

10) Απ’ όλα τα αξιώματα, κανένα δεν ασκείται διά βίου, και αν κάποιο έχει επιζήσει παρά την μεταβολή του πολιτεύματος, τότε του αφαιρείται η ισχύς και η κλήρωση αντικαθιστά την εκλογή.

Αυτά είναι τα κοινά χαρακτηριστικά των δημοκρατιών. Προκύπτει επομένως ότι χάρη στο δίκαιο που θεωρείται δημοκρατικό : ισότητα όλων με βάση το αριθμητικό κριτήριο, υπάρχουν η κατεξοχήν δημοκρατία και ο δήμος ως σύνολο των πολιτών. Διότι ισότητα δεν σημαίνει να κυβερνούν ως μόνοι κυρίαρχοι είτε οι φτωχοί είτε οι πλούσιοι, αλλά όλοι ως ίσοι πολίτες. Έτσι, είναι δυνατόν να θεωρείται ότι συνυπάρχουν στην πολιτεία ισότητα και ελευθερία.

Για τη μετάφραση στη νεοελληνική 

νίκος ηλιόπουλος

12-14 Μαρτίου 2019

Λιγοστές παρατηρήσεις για τη μετάφραση και για μερικές έννοιες

Στην πρώτη φράση του κεφαλαίου : «Θεμελιώδης αρχή της δημοκρατικής πολιτείας είναι η ελευθερία», η έκφραση «θεμελιώδης αρχή» αποδίδει τη λέξη ὑπόθεσις. Κυριολεκτικά : η θέσις-ὑπό, η θέση-βάση ! 

Για την απόλαυση της αριστοτελικής γραφής· η πρώτη φράση αυτού του κεφαλαίου είναι : Ὑπόθεσις μὲν οὖν τῆς δημοκρατικῆς πολιτείας ἐλευθερία. Πολιτεία σημαίνει πολίτευμα, μορφή κοινωνίας.   

  

Παρατηρούμε ότι σε τέσσερεις περιπτώσεις χρησιμοποιείται από τον Αριστοτέλη το επίθετο δημοτικός, το οποίο σημαίνει : αυτός που αφορά τον δήμο, τον λαό, που έχει σχέση με τη δημοκρατία και τους δημοκρατικούς. Το αποδίδω με το ισοδύναμο επίθετο δημοκρατικός. Η ισοδυναμία φαίνεται σαφέστατα όταν, στην τελευταία παράγραφο, ονομάζεται δημοκρατικὸν δίκαιον, αυτό το οποίο στη δεύτερη ονομάστηκε δημοτικόν. 

Τι σημαίνει για τον Αριστοτέλη ισότητα με βάση το αριθμητικό κριτήριο και όχι κατά την αξία, εξηγείται αμέσως από τον ίδιο : «κάθε πολίτης έχει ίσο μερίδιο», και άρα μετρά μόνο η γνώμη του, που είναι πάντα μία, και όχι η «αξία» του, δηλαδή η καταγωγή, το χρήμα, η «μόρφωση», τα πτυχία, το επάγγελμα, και λοιπά, και λοιπά.   

Σχόλιο για τη φράση : «Ένα άλλο γνώρισμα [της ελευθερίας] είναι ότι καθένας ζει όπως θέλει.» Είναι γνωστό αυτό ήδη από τον Θουκυδίδη (Περικλέους Επιτάφιος, ΙΙ, 37) και τον Πλάτωνα (Πολιτεία, βιβλίο 8, 557b), μάλιστα με τις ίδιες διατυπώσεις. Αντικρούεται το επιχείρημα των θιασωτών της «ελευθερίας των Νεωτερικών» οι οποίοι υποστηρίζουν ότι, σε αντιδιαστολή προς την «ελευθερία των Αρχαίων», μόνο η δική τους ελευθερία χαρακτηρίζεται από την ατομική λεγόμενη ελευθερία. Θεσμοί και λόγοι των «Αρχαίων» κάνουν προφανέστατο το αντίθετο, και διαψεύδουν τους «Μοντέρνους» οι οποίοι ισχυρίζονται μεροληπτικά ότι στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε πλήρης υποταγή του ατόμου στην εξουσία του συνόλου.             

Στη φράση : «Γίνεται κλήρωση για την ανάδειξη στα αξιώματα, είτε για όλα είτε για αυτά που δεν απαιτούν εμπειρία και δεξιότητα», η λέξη δεξιότητα αποδίδει τη λέξη τέχνη : ικανότητα, δεξιότητα, να κάνει κάποιος κάτι. 

Βουλή είναι το συμβούλιο των πεντακοσίων.

Η προηγούμενη ανάλυση την οποία αναφέρει ο Αριστοτέλης βρίσκεται στο βιβλίο ΙV, κεφάλαιο 15, 1299b 38. Με βάση την ανάλυση αυτή, όταν ο δήμος «έχοντας τη δυνατότητα σημαντικού μισθού, αναλαμβάνει να κρίνει ο ίδιος για τα πάντα», δεν υπάρχει κίνητρο πρωτίστως οικονομικό, αλλά άνεση χρόνου ! Σχολάζοντες είναι η λέξη του Αριστοτέλη.

Διαλύεται ακόμα μία σύγχυση και μερική, που αφορά ακριβώς το ζήτημα του μισθού που θίγει σε αυτά τα κεφάλαια ο Αριστοτέλης, αλλά και γενική, που αφορά τη σχέση του αρχαιοελληνικού κόσμου με την εργασία και τη δουλεία. Πρώτον, επειδή δεν ήταν καταξιωμένη η εργασία, υπήρχαν οι δούλοι, και όχι για ν’ απαλλάσσονται οι ελεύθεροι και να τρέχουν στις συνελεύσεις. Δεύτερον, υπήρχαν σημαντικά τμήματα ελεύθερων πολιτών που ασκούσαν εργασίες. Η πολιτική όμως ήταν καταξιωμένη ως πράξη ελεύθερων και ίσων πολιτών με στόχο την ελευθερία. Αν κάτι διαφοροποιεί ριζικά τους «Αρχαίους» και τους «Μοντέρνους», αυτό είναι η ανάδειξη από τους τελευταίους της μισθωτής εργασίας ως υπέρτατης αξίας. Πυρήνας του καπιταλισμού τον οποίον υιοθέτησε πλήρως ο «επιστημονικός σοσιαλισμός» του Μαρξ. Ακολουθούν οι συνέπειες για την πολιτική που έγινε διαχείριση πραγμάτων.            

Στο χωρίο «Επιπλέον, δεδομένου ότι η ολιγαρχία ορίζεται με βάση τη γέννηση, τον πλούτο και την εκπαίδευση, υπάρχει η άποψη ότι τα δημοκρατικά (δημοτικὰ) χαρακτηριστικά είναι το αντίθετό τους, δηλαδή η ταπεινή καταγωγή, η φτώχεια, η χειρωνακτική εργασία.», με χειρωνακτική εργασία αποδίδω τον όρο βαναυσία· εξού οι συνήθειες ή ο χαρακτήρας όσων ασκούν βάναυσα (χειρωνακτικά) επαγγέλματα, και οι οποίοι ονομάζονται βάναυσοι. 

Στο βιβλίο μου Νέοι δρόμοι για τη δημοκρατική πολιτική σκέψη, κάνω ανάλυση του σχετικού χωρίου λέξη προς λέξη, για ν’ αποδείξω ότι αυτό που λένε πως ο Αριστοτέλης δεν ήθελε να είναι πολίτες οι βάναυσοι, δεν είναι ακριβές. Ο Σταγιρίτης είναι και παραμένει ο κατεξοχήν στοχαστής της δημοκρατίας και ένας από τους θεμελιωτές της πολιτικής σκέψης της δημοκρατικής. Και μόνο το γεγονός ότι παρουσιάζει αντικειμενικά, δημοκρατικά, τι είναι η δημοκρατία, αποδεικνύει περίτρανα ότι, αν δεν ήταν δημοκρατικός – που ήταν, είχε τουλάχιστον δημοκρατικό πνεύμα. Άρα, ήταν πιο δημοκρατικός και από τους δημοκρατικούς ! 

Τελευταία, μελετώ προσεκτικά τη σημασία που απέδωσαν στο πολιτικό έργο του, κυρίως τα Πολιτικά, οι κατεξοχήν δημοκρατικοί στοχαστές του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα Χάννα Άρεντ και Κορνήλιος Καστοριάδης, καθώς και τις ερμηνείες που έδωσαν στο έργο αυτό. Οι έρευνές μου δείχνουν ότι οι απαντήσεις στα ζητήματα αυτά δεν είναι τόσο … ενθαρρυντικές. Θα επανέλθω γρήγορα ελπίζω στο θέμα αυτό.  

Τέλος, σχόλιο εκτός κειμένου και για την επικαιρότητα. Μόνη μου έγνοια ν’ αναδειχτεί η αξία και η ουσία και το πνεύμα της δημοκρατίας, που δείχνουν ότι είναι απολύτως πραγματοποιήσιμη σήμερα. Και αποτελεί τη μοναδική πολιτική λύση. Δεν υπάρχει άλλη. Θέλω να μου πει με σοβαρότητα κάποιος, από όλους αυτούς που κραδαίνουν τον κίνδυνο του «λαϊκισμού», και δεν βλέπουν ότι όλα προέρχονται από την απερίγραπτη χρεοκοπία της απάτης περί δήθεν                  «αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας», θέλω να μου πει γιατί δεν είναι δυνατόν σήμερα να θεσμιστεί η απαγόρευση δεύτερης θητείας για κάθε βουλευτή. Έστω, αυτό το λίγο. Και μέσα στο πλαίσιο του δήθεν δημοκρατικού συστήματός τους. Γιατί ;     

                                                                      νίκος ηλιόπουλος

Παρίσι, 21 Μαρτίου 2019